ایران به عنوان یکی از مراکز تمدنی جهان، دارای میراث فرهنگی بیشماری است که در طول قرن های متمادی تکامل یافته است به همین جهت هم پذیرای اقداماتی است که بتواند حفاظت، نگهداری و بهرهبرداری از آنها را تضمین کند.
استان قزوین با دارا بودن مکان های تاریخی متعدد یکی از قدیمیترین حوزه های سکونتی ایران است. قرارگیری در مسیر راههای تاریخی و ویژگیهای جغرافیایی سرزمین، سبب پیدایش ویژگیهای فرهنگی و معماری خاص برای آن شدهاست.
مرکز تاریخی قزوین با حفظ عناصر و ساختار شهر ایرانی با قدمتی که به دوره ساسانی میرسد و روزگاری پایتخت صفویان بوده تا به امروز از حیات و سرزندگی شهری برخوردار است.
محلههای تاریخی، بازار سنتی، ارگ سلطنتی دولتخانه صفوی، خیابان سپه و باغستان سنتی، عناصر اصلی بافت تاریخی شهر قزوین را میسازند. در طی سالهای اخیر در شهر قزوین اقدامات ارزشمندی در زمینه احیاء بناهای تاریخی صورت گرفتهاست از گرمابه قجر و سرای سعدالسلطنه به عنوان نمونههای موفق احیاء بناهای تاریخی در قزوین میتوان نام برد.
خانه نبوی یک خانه تاریخی است. این خانه یک بنای متعلق به دوران قاجار است که در سال 1384 به شماره 12616 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شدهاست. خانه تاریخی نبوی در مرکز تاریخی شهر قزوین و در محدوده شرقی خیابان سپه قرار دارد. این بنا در محله گل بنه و در نزدیکی آرامگاه حمداله مستوفی و امامزاده علی واقع است.
این خانه تاریخی در مرکز بافت تاریخی قزوین با محوریت خیابان سپه قرار دارد. دولتخانه صفوی، سرای سعدالسلطنه، مسجد جامع و آرامگاه حمداله مستوفی عناصر شاخص پیرامونی آن هستند.
معماری خانه نبوی معرف دوره قاجار و دارای الگوی حیاط مرکزی است، وسعت بنا 418 متر مربع است و دارای یک ورودی در جهت غربی بنا می باشد، این خانه تاریخی در گذشته یک حیاط بزرگ اندرونی و یک حیاط کوچک بیرونی داشته است.
در پرونده ثبت ملی بنا ذکر شدهاست که این خانه متعلق به سعدالسلطان از عوامل حکومتی دستگاه سعدالسلطنه والی دوره قاجاریه بودهاست.
ورودی بنا دالان کوتاهی به نام جلوخان دارد، در پشت سردر هشتی بنا قرار دارد که راه به بیرونی و اندرونی میبرد. بیرونی خانه شامل حیاط کوچکی با یک سه دری بوده که امروز نوسازی شدهاست. اندرونی بنا شکل اصلی خود را حفظ کرده، اندرونی شامل حیاط وسیعی میباشد که در ضلعهای شمالی، شرقی و غربی آن فضاهای خانه چیده شدهاند و دارای دو کنج میباشد که پلههای بنا در آن واقع شدهاست.
در ضلع غربی بنا راهروی ورودی و فضاهاهی بیرونی قرار دارند. ضلع شمالی (شرقی) اختصاص به اتاق اصلی یا شاهنشین داشته و در قسمت شرقی(شمالی) نیز فضاهای مکمل دیگری به چشم میخورند. بنا همچنین دارای زیرزمین و آب انبار میباشد. تزئینات بنا نیز شامل رسمیبندی هشتی و آجرهای رنگی ارسی و نقاشی سقفی است.
خانه تاریخی نبوی به عنوان یکی از بناهای تاریخی شهر قزوین که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست در محدوده بافت تاریخی قزوین قرار دارد. تا به امروز شمار قابل توجهی از بناهای تاریخی قزوین مرمت و احیاء شده و کاربری جدید یافتهاند. در ادامه به بررسی برخی از بناهای تاریخی با کاربری موزهای ، پذیرایی و اقامتی در قزوین میپردازیم.
خانه تاریخی نبوی در محیط فرهنگی خانه تاریخی نبوی میتواند به عنوان یکی از خانههای تاریخی و ارزشمند بافت تاریخی و در اتصال با سایر بناها و جاذبههای تاریخی شهر قزوین به عنوان یك زنجیره از اهداف گردشگران برای بازدید از قزوین محسوب گردد. خانه نبوی ظرفیتهای تاریخی، سنتی و فرهنگی شهر قزوین را در خود به نمایش میگذارد.
فرش اعتماد قزوین نیز با تاریخ این بنا آمیخته است و مجدد با احیاء این بنا زمینه معرفی و ظهور خواهد یافت.
خانه تاریخی نبوی در دوره قاجاریه ساخته شدهاست، این بنا پس از طی دو قرن به شکل اصیل و یکپارچه خود باقی ماندهاست.
در سال 1306 سیدمجتبی نبوی که از معتمدین شهر و موسس فرش اعتماد بودهاست این خانه را خریداری و پس از انجام مرمت آن را برای اقامت خانواده خویش آماده مینماید.
خانه سعدالسلطان با زيربنايي حدود 700 متر از جمله خانههای سنتی شهر قزوین است که در محلهای سرزنده از محلههای قدیمی شهر قزوین قرار دارد.
این بنا داراي ورودی مفصل شامل جلوخان، هشتی و دالان و دو بخش اندروني و بيروني است كه شامل 10 اتاق، بهارخواب، مطبخ، زیرزمینهای متصل به هم، حياط و شاهنشين ميشود كه به سبک معماری دوره قاجاریه ساخته شدهاند. در اين خانه 2 آب انبار نیز وجود دارد.
در میانه حياط اصلي اين خانه يك حوض مستطيل شكل وجود دارد كه در فصلهاي گرما، كار خنك كردن محيط را بر عهده داشته است. ديوارهاي بيروني مشرف به حياط آجری و پنجرهها چوبی هستند. و تمام اتاقهاي داخلي آن سقف خوانچه پوش دارند و شاه نشین خانه دارای نقاشی سقفی و درها و پنجرههای ارسی است. از جذابترین بخشهای خانه باید به سردر و هشتی بنا که با کاربندی زیبایی پوشیده شدهاست اشاره کرد.
سیدمجتبی نبوی در سال 1309 هجری شمسی، به همراه حاج مهدی معتمدی قزوینی کارخانهی فرشبافی بزرگ اعتماد را تاسیس میکنند و گروه بسیاری از هنروران و صنعتگران فرشباف قزوینی و آذربایجانی و کاشانی را در این کارخانه به کار و فعالیت مشغول مینمایند. فرش اعتماد از نظر نوع خامه و چه از حیث نقشه و بافت و رنگ بسیار زیبا و مرغوب بود و به زودی شهرت جهانی پیدا کرد.
سیدمجتبی نبوی از معتمدین و افراد سرشناس شهر قزوین بود. وی به دلیل حسن شهرت در سال1309 برای عضویت در انجمن شهر قزوین انتخاب شد. ایشان در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی نقش موثری داشت. او معتمد و مورد احترام عامه مردم بود. طی حکمی که توسط رئیس الوزرا و وزیر داخله صادر گردید به عنوان عضو انجمن بلدیه قزوین منصوب شد. از جمله سایر اقدامات ایشان در ایجاد خدمات شهری در قزوین میتوان به اهتمام ایشان در انتقال آب شاهرود به قزوین، احداث نوانخانه قزوین و احداث غسالخانه شهر در کنار امامزاده حسین اشاره کرد.
با بروز جنگ جهانی دوم در شهریور 1320 ه.ش، به علت درهم ریختگی اوضاع و نامناسب بودن شرایط اقتصادی و متوقف شدن صدور فرش به آلمان و دیگر کشورهای جهان، کارگاههای فرشبافی یکی از پس از دیگری تعطیل شدند، کارخانه اعتماد نیز پس از یازده سال به کار خود فعالیت به کار خود پایان داد.
بعد از جنگ جهانی، سیدمجتبی نبوی تولید فرش را تحت عنوان فرش سلامت در منازل مسکونی خود در محلههای درب ری و امامزاده علی ادامه داد. تعدادی از فرش های بافته شده اکنون در منازل شخصی و بعضی از موزههای فرش در ایران و خارج از کشور نگهداری می شود.
سید مجتبی نبوی خانهای در محله گلبنه و در نزدیکی امامزاده علی را خریداری و از محله راه ری به اینجا نقل مکان مینماید. این خانه منسوب به سعدالسلطان، از عوامل حکومتی دستگاه سعدالسلطنه والی دوره قاجاریه بودهاست.
سیدمجتبی نبوی در آن سال تعمیرات زیادی در خانه انجام میدهد و آن را محیای زندگی خانواده خویش مینماید، دارهای قالی در اتاقها و زیرزمینهای جنوب غربی خانه برپا میشود و بافندگان زیر نظر دختران سیدمجتبی نبوی به نامهای محبوبه بیگم و مرضیه بیگم رضوی نبوی به بافت فرش مشغول میشوند.
خیابان انصاری شرقی در شمال سایت طبق طرح جامع سال 94، پیشبینی شدهبود که در شورای عالی معماری و شهرسازی ایران، در قالب دسترسی محلی مطرح شد. خیابان طالقانی، در شمال، خیابان تهران قدیم در جنوب و خیابان باغ دبیر(کاشانی) در شرق و خیابان سپه در غرب محدوده قرارگیری سایت پروژه ، دسترسیهای اصلی سایت هستند.
خانه تاریخی نبوی، در کوچه نبوی واقع شده است، این بنا در مسیر گردشگری پیشبینی شده و در طرح جامع شهر قزوین قرار دارد. این مسیر از شمال به گذر محمدیه و موقعیت قرارگیری آرامگاه حمداله مستوفی و گذر بلاغی منتهی میشود و از جنوب به خیابان تهران قدیم میرسد که به موقعیت قرارگیری دروازه تهران قدیم و گرمابه حاج بیگلر متصل میشود. همچنین این بنا از طریق کوچه شالی که به سمت غرب کشیده شدهاست به بازارچه سپه و خیابان سپه منتهی میشود.